Հարակատար դերբայով կազմված ժամանակային ձևեր
Հարակատար դերբայ + օժանդակ բայ : Հատուկ են միայն սահմանափակ թվով բայերի:
Հարակատար ներկան ցույց է տալիս առարկայի դրությունը և վիճակը ներկայում՝
Քնած են, կարծես անսահման խաղաղություն է:
Հարակատար անցյալը ցույց է տալիս առարկայի դրությունը, վիճակը անցյալում ՝ խոսելու պահից առաջ:
Կանգնած էր սեղանի մոտ և ինչ-որ բան էր մտորում:
1. Փակագծերում եղած բայերը գործածիր հարակատար անցյալի համապատասխան թվով ու դեմքով:
Դղյակը ուրիշ շատ սենյակների նման քարաշեն էր և այս առանձնարանը՝ միայն այն զանազանությամբ , որ սա (կերտվել ) կերտված էր գույնզգույն ընտիր քարերից: Պատերից յուրաքանչյուրը (բաժանվել) բոժանված էր չորս կամարամասի, որոնք (հաստատվել) հաստատված էին գոտեզարդ պատվանդանների վրա: Պատերի հարթ ու ողորկ մասերը (շինվել) շինված էին սպիտակ, սյուներն ու կամարները ՝ դեղնագույն քարից:
Նախադասություն — կարևոր բնութագրիչներ.
- միտքը կամ բովանդակությունը,
- ստորոգյալը / ստորոգումը
- հնչերանգը:
Գտնել նախադասության ստորոգյալը:
Առաջին աքլորականչի հետ արթնանում էր պապս:
Նախադասության անդամ կարող են դառնալ նյութական իմաստ արտահայտող խոսքի մասերը, թվել՝ գոյական, ածական, բայ, մակբայ, թվական, դերանուն:
Տրվածները համեմատել և գրել տարբերությունը՝ աշնան անձրև, Աշնանն անձրևում է:
«Աշնան անձրև»-ը բառակապակցություն է, իսկ մյուսը նախադասություն է:
Տրված են բառակապակացություններ, բնութագրի՛ր ըստ գերադաս անդամի խոսքիմասային պատականելության.
ա. աղի արցունք, համով կերակուր, փայտից գդալ: Այս շարքի գերադաս բառերը գոյական են:
բ. հերոսի պես հաղթական, գործից անկախ, մաթեմատիկայից ուժեղ: Ածական
գ. մարտի ութ, առնվազն տասը: Թվական
դ. մեզնից ով, երեխաներից յուրաքանչյուրը: Դերանուն
ե. խղճին ծանրացած, տանը պահվող: Դերբայ
զ. սպասվածից շուտ , ժամեր շարունակ: Մակբայ
Կայուն բառակապակացություններ են դարձվածքներն ու շրջասույթները.
բացատրել.
Սկյուտարի սոխակ-Պետրոս Դուրյան
ուղտի ականջում քնել-աշխարհից անտեղյակ
սիզիփոսյան աշխատանք- անօգուտ աշխատանք
Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)
Դուրս բեր բայերը, որոշիր տեսակը, դեմքը, թիվը, եղանակը, սեռը:
Սկսել էր փչել թարմ, գրեթե ցուրտ քամին: Սկսել էր-դիմավոր, երրորդ դեմք, եզակի, սահմանական, վաղակատար անցյալ, ներգործական: Փչել-անդեմ, անորոշ դերբայ:
Արևը հաճախ ծածկվում էր վազող ամպերի մութ կտորներով: Ծածկվում էր-դիմավոր, երրորդ դեմք, եզակի, սահմանական, անկատար անցյալ, կրավորական: Վազող-անդեմ, ենթակայական:
Առջևս՝ ցածում, փռված էր գյուղը՝ իր կարմիր կղմինդրե տանիքներով, սիրուն ծառաստանների մեջ թաքնված: Փռված էր-դիմավոր, երրորդ դեմք, եզակի, հարակատար անցյալ, կրավորական: Թաքնված-անդեմ, իարակատար անցյալ:
Հորիզոնում հնձված արտերի հեռանկարը ծածկվել էր մոտակա թաց հողերից ելնող գոլորշիների քողաձև վարագույրով:
Հնձված-անդեմ, հարակատար անցյալ: Ծածվել էր-դիմավոր, երրորդ դեմք, եզակի, սահմանական, վաղակատար անցյալ, կրավորական: Ելնող-անդեմ, ենթակայական:
2. Վերհիշել ածականը, նախորդ առաջադրանքի տեքստից դուրս գրել ածականները, գրել տեսակը և աստիճանը:
Թարմ-որակական, դրական,
Ցուրտ-որակական, դրական,
Մութ-որակական- դրական,
Կարմիր-որակական, դրական,
Սիրուն-որակական, դրական,
Թաց-որակական, դրական,
Քողաձև-հարաբերական, առանց աստիճան
3. Դուրս գրի՛ր անորոշ դերբայները, որոշի՛ր դրանց հոլովը և պաշտոնը:
Նստել անկարելի էր, պետք էր միայն կանգնել : Ասաց, որ մեռնելու ցանկություն չունի, կարիք չկա անհանգստանալու: Նրանց դուրս գնալուց հետո սենյակն ազատվեց:
Պատուհանի մութ ապակիները սկսեցին որոշակի երևալ, խրճիթը սկսեց քիչ-քիչ լուսավորվել:
Հավերը շարժվեցին թառի վրա, բարձրացան ոտների վրա, թափահարեցին թևերը:
Նստել-ուղղական հոլով, ենթակա: Մեռնելու, անհանգստանալու-սեռական: Գալուց-բացառական, լրացում: Երևալ, լուսավորվել-ուղղական, ստորոգյալ:
4. Հոլովի՛ր հեռանալ և հեռացնել անորոշ դերբայները:
5. Կազմի՛ր տրված բայերի ենթակայական դերբայը՝ գնահատել, թպրտալ, թախծել,
խաղալ, անհանգստանալ, թռչել:
Բառերից երեքը գործածիր նախադասության մեջ:
6. Դուրս գրի՛ր ենթակայական դերբայները և որոշի՛ր, թե դրանք որպես նախադասության ինչ անդամ են գործածված:
Իր արհեստին ծուռ նայողը կուշտ չի ուտի: Նայողը-ենթակա
Տուն ավերողին տուն չի մնա: Ավերող-լրացում
Ուրիշի տունը քանդողը իր հացը ցամաք կուտի: Քանդողը-ենթակա
Հեռվից լսվող դափի ձայնը դուրս կգա: Լսվող-լրացում
